Met 'onderwatervlieger' moet Ameland binnenkort elektriciteit krijgen uit eb en vloed (2024)

Tot nu toe gebeurde het opwekken van duurzame elektriciteit in Nederland voornamelijk met zonnepanelen en windmolens. Verschillende investeerders hebben nu vele miljoenen euro's over voor projecten met getijdenenergie, waterkracht dus. De stroming in zee als gevolg van eb en vloed wordt dan omgezet in elektriciteit. Ameland krijgt als het goed is nog dit jaar de primeur.

Bedrijven in Friesland en Groningen werken aan verschillende technieken om stroming om te zetten in elektriciteit. Het bedrijf Equinox werkt bijvoorbeeld met een turbine die een beetje lijkt op een onderwaterwindmolen. Seaqurrent heeft een grote 'vlieger' gemaakt die achtjes draait aan een kabel, die verbonden is met een generator op de zeebodem.

Die vlieger wordt nu getest in het zeegat tussen Ameland en Terschelling. Bij het strand op de zuidwestpunt van Ameland liggen nu twee pontons met hijskranen. Die laten de grote aluminium vlieger los in het water. De bewegingen van de vlieger worden op computerschermen gevolgd in een controlekamer op een van de pontons.

Bekijk hier beelden van de 'onderwatervlieger':

2:31

Deze onderwatervlieger maakt stroom van eb en vloed

De pontons en hijskranen zijn tijdelijk. Later deze week wordt de generator geplaatst op de zeebodem: de vlieger gaat dan aan een kabel achtjes draaien rond de generator, zoals het ontwerp bedoeld is. De opgewekte elektriciteit moet via een stroomkabel naar Ameland gaan. Voor het eind van het jaar zou de vlieger getijdenenergie aan zo'n 700 huishoudens op het eiland moeten leveren.

Ameland wil vijftien jaar vooruit lopen op de rest van Nederland en in 2035 al CO2-neutraal zijn. Hiervoor moet veel elektriciteit opgewekt worden. Veel bewoners zijn al mede-eigenaar van een groot zonnepark op Ameland. Windmolens daarentegen zijn vanwege het aanzicht geen optie voor de eilandbewoners. De gemeente is daarom blij met getijdenenergie. Ameland wil zo snel mogelijk grotendeels onafhankelijk zijn van stroom van het vasteland.

Opschalen

Afgelopen week kreeg Seaqurrent nog een financiële injectie van het Waddenfonds van 2,5 miljoen euro om het vliegerproject klaar te maken om de markt op te brengen. Het Waddenfonds is opgericht door de Rijksoverheid en wordt beheerd door de drie noordelijke provincies. Een van de doelen van het fonds is om de energievoorziening in het Waddengebied te verduurzamen.

Omdat windmolens geen optie zijn liet het Waddenfonds onderzoeksbureau TNO de mogelijkheid van getijdenenergie bestuderen. Het onderzoeksinstituut ziet mogelijkheden, maar de verschillende technieken moeten zich nog wel in de praktijk bewijzen. Seaqurrent hoopt met een werkend demonstratiemodel bij Ameland meer investeerders te trekken om de productie op te schalen.

Om rendabel elektriciteit op te wekken zijn, net als bij windmolens, hele parken van generatoren en vliegers op de zeebodem nodig. Seaqurrent wil die vooral in de Waddenzee plaatsen: met name de zeegaten tussen de eilanden kennen een sterke stroming als gevolg van eb en vloed.

Effect op natuur?

Waar Ameland enthousiast is - omdat je boven water niets ziet van opwekking van getijdenenergie - is de Waddenvereniging dat niet. De beschermers van het Unesco werelderfgoed vinden het idee van getijdenenergie weliswaar sympathiek, maar zijn huiverig voor grote parken op de bodem van de Waddenzee.

"Het is al heel druk op de Waddenzee en we weten niet welk effect dit heeft op de natuur", zegt bioloog Bart Beijloos van de Waddenvereniging. Als er ruimte moet komen voor getijdenenergie zouden andere verstorende activiteiten moeten verdwijnen, vindt hij. De Waddenvereniging denkt dan aan visserij, baggerwerkzaamheden en aardgaswinning.

Medeoprichter Maarten Berkhout van Seaqurrent begrijpt de zorgen: "Daarom doen we veel ecologisch onderzoek en vinden we testen in de Waddenzee belangrijk. Hier zijn zeehonden en vogels die kwetsbaar zijn en kunnen we goed zien wat het effect is van onze aanwezigheid op hun gedrag en leefomgeving."

Duurder dan zon of wind

Getijdenenergie is niet goedkoop. Volgens Berkhout kost het opwekken ervan met de onderwatervlieger 16 cent per kilowattuur. Dat is duurder dan elektriciteit uit zon of wind. Naarmate de vliegers groter zijn en er onderwaterparken komen met veel vliegers bij elkaar, kan de kostprijs omlaag.

De belangrijkste drijfveer om te investeren in getijdenenergie is de constante levering. Ook als de zon niet schijnt en de wind niet waait is er altijd eb en vloed. Daarmee kan getijdenenergie, net als kernenergie, een stabiele aanvulling zijn op de stroomvoorziening die steeds meer afhankelijk wordt van het weer.